Φοιτητές/τριες με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία, δυσγραφία, δυσαριθμησία)

Οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες είναι ένας γενικός όρος που αναφέρεται σε μια ανομοιογενή ομάδα διαταραχών, οι οποίες εκδηλώνονται με σημαντικές δυσκολίες στην πρόσκτηση και χρήση ικανοτήτων ακρόασης, ομιλίας, ανάγνωσης, γραφής, συλλογισμού ή μαθηματικής ικανότητας. Οι διαταραχές αυτές είναι εγγενείς στο άτομο και αποδίδονται σε δυσλειτουργία του κεντρικού νευρικού συστήματος (Hammill, 1990). Τα άτομα με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες συνήθως αφιερώνουν περισσότερο χρόνο στη μελέτη τους, γιατί μπορεί να έχουν χαμηλή συγκέντρωση προσοχής, μειωμένη μνήμη και άρα να μην απομνημονεύουν εύκολα πληροφορίες, δυσκολία να οργανώνουν το διάβασμα τους, δυσκολία στην ανάγνωση ή/και γραφή.

Η δυσλεξία ανήκει στην κατηγορία των ειδικών μαθησιακών δυσκολιών, αλλά πρόκειται για δυσκολία η οποία αφορά κυρίως στην ανάγνωση και τη γραφή. Συνεπώς, τα άτομα με δυσλεξία μπορεί να δυσκολεύονται να διαβάσουν ένα κείμενο με ακρίβεια, ταχύτητα, ροή, ύφος κ.λπ. Μπορεί επίσης τα γραπτά κείμενά τους να εμφανίζουν δυσκολίες (π.χ. κακή διατύπωση, απουσία σημείων στίξης, πολλά ορθογραφικά λάθη-φωνολογικά, μορφογραμματικά, ιστορικής ορθογραφίας). Παρόλα αυτά, αν τους ζητηθεί να εκφραστούν για το ίδιο θέμα προφορικά, θα αποδώσουν πολύ καλύτερα από ό,τι γραπτά.

Κατά τη μαθησιακή διαδικασία, τα άτομα με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες κατά πάσα πιθανότητα θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες με:

• Το να κρατούν χειρόγραφες σημειώσεις: οι φοιτητές/τριες με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, βρίσκουν εξαιρετικά δύσκολο να ακούν και να γράφουν ταυτόχρονα, ιδίως αν πρέπει να έχουν ακρίβεια και ταχύτητα.
• Την οργάνωση και τη διαχείριση της δουλειάς τους: με το σχεδιασμό δραστηριοτήτων, τον καθορισμό στόχων και την αναγνώριση προτεραιοτήτων.

Τα άτομα με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες ή δυσλεξία συχνά χρησιμοποιούν υποστηρικτική τεχνολογία για να αποδώσουν στο έπακρο των δυνατοτήτων τους (π.χ. είναι καλύτερα να ακούνε ένα κείμενο αντί να το διαβάσουν πολλές φορές, αισθάνονται περισσότερη ασφάλεια αν χρησιμοποιούν τον υπολογιστή και τον ορθογράφο για να γράφουν κ.λπ.). Μαθαίνουν καλύτερα αν μαζί με το γραπτό κείμενο υπάρχει εικόνα, ήχος, διάγραμμα ή σημεία.

Εισηγήσεις προς διδάσκοντες/διδάσκουσες

• Οι σημειώσεις και παρουσιάσεις των μαθημάτων να είναι διαθέσιμες εκ των προτέρων.
• Το μάθημα ή/και οι παρουσιάσεις να περιλαμβάνουν εκτός από γραπτό κείμενο και εποπτικό ή ηχητικό υλικό. Αυτό βοηθά όλο το ακροατήριο και όχι μόνο φοιτητές/τριες με μαθησιακές δυσκολίες.
• Κατά τη διάρκεια του μαθήματος, να χρησιμοποιήσετε την μορφοποίηση των διαφανειών (αλλαγή χρώματος, κίνηση κ.λπ.) ώστε να φαίνεται ξεκάθαρα ποιο ακριβώς σημείο της διαφάνειας συμπίπτει με την προφορική σας εισήγηση. Επιπλέον καλό είναι να μην ξεπερνά το κείμενο της κάθε διαφάνειας τις 8 σειρές και να είναι γραμμένο σε ευανάγνωστη γραμματοσειρά ίση ή μεγαλύτερη του 24.
• Όταν δίνεται μια γραπτή εργασία για να διεκπεραιωθεί στην αίθουσα διδασκαλίας, καλό είναι να επεξηγούνται οι οδηγίες βήμα-βήμα, αν ο/η φοιτητής/τρια με μαθησιακές δυσκολίες το επιθυμεί.
• Μπορείτε να δώσετε πρόσθετο χρόνο στους/στις φοιτητές/τριες με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, παρέχοντας καθοδήγηση, για τυχόν εργασίες που χρειάζεται να παραδώσουν οι φοιτητές/τριες, ώστε να έχουν την ευχέρεια και τα χρονικά περιθώρια να θέτουν ερωτήματα και να έχουν μια σαφή εικόνα για τις εργασίες που πρόκειται να προετοιμάσουν.

Φοιτητές/τριες με προβλήματα ακοής

Οι φοιτητές/τριες με προβλήματα ακοής μπορεί να έχουν διαφορετικό επίπεδο ακοής και να χρησιμοποιούν διαφορετικούς τρόπους επικοινωνίας. Συνεπώς, αναμένεται να υπάρχει προ συνεννόηση με τους/τις φοιτητές/τριες ώστε να διευκρινιστεί με ποιο τρόπο θα διασφαλίζεται καλύτερη επικοινωνία.

Κάποια άτομα έχουν μειωμένη ακοή, βαρηκοΐα και φορούν ακουστικά βαρηκοΐας. Κάποια άλλα άτομα έχουν απώλεια ακοής και έχουν κώφωση. Μπορεί να είναι προγλωσσικά κωφά (να έχουν χάσει την ακοή τους πριν να αναπτύξουν την ομιλούμενη γλώσσα) ή μεταγλωσσικά κωφά (να έχουν χάσει την ακοή τους αφού προηγουμένως είχαν εκτεθεί στην ομιλούμενη γλώσσα και εκφράζονταν με αυτήν προφορικά). Οι δύο αυτοί τύποι κώφωσης μπορεί να χρησιμοποιούν διαφορετικό τρόπο επικοινωνίας.

Τα άτομα με προβλήματα ακοής κατανοούν την ομιλούμενη γλώσσα μέσω της νοηματικής γλώσσας ή/και της χειλανάγνωσης. Τα άτομα που κάνουν χειλανάγνωση έχουν εξασκηθεί πολύ για να το καταφέρουν και δεν είναι έχουν όλα το ίδιο καλά ανεπτυγμένη την ικανότητα αυτή. Η χειλανάγνωση απαιτεί συγκέντρωση και μπορεί να είναι ιδιαίτερα δύσκολη αν ο/η ομιλητής/τρια μιλά πολύ γρήγορα ή κινείται συνεχώς στο χώρο ή αδύνατη στην εξ αποστάσεως διδασκαλία. Τα άτομα που επικοινωνούν με τη νοηματική γλώσσα μπορεί να συνοδεύονται από διερμηνέα. Σε αυτή την περίπτωση ο/η διερμηνέας αναλαμβάνει να νοηματίζει τον προφορικό λόγο.

Εισηγήσεις προς διδάσκοντες/διδάσκουσες

• Οι διδάσκοντες/ουσες φροντίζουν να στέκονται ακριβώς απέναντι από τον/την φοιτητή/τρια με ακουστική αναπηρία όταν μιλούν, αποφεύγουν να στέκονται μπροστά από παράθυρο με έντονο φως όταν μιλούν, δεν μιλούν ούτε πολύ γρήγορα ούτε πολύ αργά, δεν καλύπτουν το στόμα τους και δεν μασούν οτιδήποτε.
• Να αποφεύγετε την υπερβολή και το στόμφο στο λόγο σας, καθώς και τις χειρονομίες.
• Οι διδάσκοντες/διδάσκουσες φροντίζουν να προβάλλουν τα κύρια σημεία του μαθήματος στην οθόνη προβολής ή να καταγράφουν τα κύρια σημεία στον πίνακα.
• Αν κατά τη διάλεξη αναφερθεί ένας νέος όρος, καλό είναι να γράφεται στον πίνακα. Την ώρα που γίνεται η καταγραφή όρων ή σημείων, οι διδάσκοντες/ουσες αποφεύγουν να μιλούν ταυτόχρονα.
• Να χρησιμοποιείτε καθαρές και ευνόητες φράσεις∙ να επισημαίνετε τα βασικά σημεία και τις λέξεις κλειδιά∙ να εξηγείτε το νόημα πολύπλοκων γλωσσικών δομών και την ειδική ορολογία
• Να επιτρέπετε τη χρήση νέων τεχνολογικών βοηθημάτων, συμπεριλαμβανομένων των υποστηρικτικών ακουστικών συστημάτων ή έναν βρόχο ακοής.
• Στην περίπτωση που το επιτρέπει ο αριθμός των φοιτητών/τριών και η διαρρύθμιση της αίθουσας, καλό είναι η ομάδα των φοιτητών/τριών να κάθεται σε ημικύκλιο ή σχήμα Π ώστε ο/η φοιτητής/τρια να διατηρεί οπτική επαφή με όλα τα μέλη της ομάδας. Όταν υπάρχει αυτή η διάταξη ο/η διδάσκων/διδάσκουσα μπορεί να καταγράφει με λέξεις-κλειδιά τη συζήτηση που γίνεται στην τάξη. Οι σημειώσεις αυτές μπορούν να δοθούν στον/στην φοιτητή/τρια στο τέλος του μαθήματος. Είναι σημαντικό να δίνεται κάποια λέξη-κλειδί, όταν θα αλλάξει το θέμα της συζήτησης.
• Όταν δίνεται μια γραπτή εργασία στην τάξη, πρέπει να δοθεί χρόνος για να διαβάσει ο/η φοιτητής/τρια το κείμενο/ερωτήσεις και μετά να δοθούν οι οδηγίες.
• Όταν υπάρχουν δραστηριότητες που βασίζονται στην ακοή (π.χ. προβολή ντοκιμαντέρ) χρειάζεται να δίνεται γραπτώς το κείμενο.
• Όταν χρησιμοποιεί κανείς ακουστικά βαρηκοΐας, είναι απαραίτητο η αίθουσα να μην έχει θόρυβο. Όταν έχει θόρυβο, τα ακουστικά μεγαλώνουν τον θόρυβο στο αυτί και ο/η φοιτητής/τρια δεν μπορεί να παρακολουθήσει το μάθημα. Επίσης, οι διδάσκοντες/ουσες ενημερώνονται, αν χρειάζεται να φορούν ένα συγκεκριμένο μικρόφωνο.
• Αν υπάρχει διερμηνέας νοηματικής γλώσσας που συνοδεύει το άτομο, ο/η διδάσκων/ουσα μιλά με σταθερό ρυθμό και δεν απευθύνεται στον/στην διερμηνέα, αλλά απευθείας στον/στην φοιτητή/τρια.

Φοιτητές/τριες με προβλήματα όρασης

Τα άτομα με προβλήματα όρασης μπορεί να είναι μερικώς βλέποντα (δηλ. βλέπουν μέχρι ένα σημείο, αμβλύωπες) ή με τύφλωση. Κάποια άτομα γεννιούνται με οπτική αναπηρία και κάποια την αποκτούν. Η οπτική αναπηρία μπορεί να είναι μόνιμη ή παροδική.

Τα άτομα με προβλήματα όρασης έχουν πρόσβαση στο γραπτό λόγο με τη γραφή Braille ή/και με τη χρήση εξειδικευμένου λογισμικού, το οποίο μπορεί να μετατρέψει το γραπτό κείμενο που
προβάλλεται στον υπολογιστή σε ηχητικό κείμενο (με συνθετική φωνή). Μπορεί επίσης να χρησιμοποιούν άλλο εξοπλισμό (π.χ. εξοπλισμό που μεγεθύνει ό,τι προβάλλεται στην οθόνη προβολής), τον οποίο καλό είναι οι διδάσκοντες/ουσες να γνωρίζουν.

Εισηγήσεις προς διδάσκοντες/διδάσκουσες

• Οι διδάσκοντες/ουσες φροντίζουν, ώστε ο/η φοιτητής/τρια να έχει όλο το υλικό που σχετίζεται με το μάθημα σε μια μορφή που θα τον/την εξυπηρετεί. Συγκεκριμένα, αν ο/η φοιτητής/τρια χρησιμοποιεί λογισμικό συνθετικής φωνής ή γραφή Braille, το υλικό θα πρέπει να υπάρχει σε ψηφιακή μορφή για να μπορεί μέσω του ηλεκτρονικού υπολογιστή να μετατραπεί σε ηχητικό κείμενο ή να εκτυπωθεί σε Braille.
• Σε περίπτωση που ο/η διδάσκων/ουσα επιθυμεί να δώσει ένα κείμενο ή ένα φύλλο εργασίας το οποίο δεν έχει εκ των προτέρων ο/η φοιτητής/τρια, τότε φροντίζει να το εκτυπώσει σε μεγαλογράμματη μορφή, στο μέγεθος γραμμάτων και γραμματοσειρά που επιθυμεί ο/η φοιτητής/τρια (αυτή η πληροφορία υπάρχει και στην ιατρική γνωμάτευση).
• Το περιεχόμενο των διαλέξεων/των μαθημάτων θα πρέπει να δίνεται σε ηλεκτρονική μορφή, σε μορφή κειμένου (.txt, .doc κ.λπ.) ή σε html, καθώς αυτό του/τις διευκολύνει να χρησιμοποιούν τους αναγνώστες οθόνης. Αυτό το διδακτικό υλικό θα πρέπει να δίνεται στους/στις φοιτητές/τριες πολύ νωρίτερα από την έναρξη του μαθήματος, ώστε να μπορούν να εξοικειωθούν με το αντικείμενο του μαθήματος.
• Το οπτικό περιεχόμενο της παρουσίασης/της διάλεξης που κάνει ο/η διδάσκων/ουσα και στο οποίο αναφέρεται σε μια δεδομένη χρονική στιγμή θα πρέπει να επεξηγείται με λεπτομέρειες στο/στη φοιτητή/τρια. Το κείμενο που εμφανίζεται στην οθόνη ή θα πρέπει να διαβάζεται φωναχτά ή να εξηγείται πλήρως.
• Αν κατά τη διάρκεια του μαθήματος υπάρχει προβολή ταινίας ή βίντεο, τότε ο/η φοιτητής/τρια χρειάζεται να έχει ένα άτομο δίπλα του, το οποίο θα του/της εξηγεί αυτά που δεν βλέπει. Αυτό το άτομο μπορεί να είναι ο/η διδάσκων/ουσα ή ο/η συνοδός, αν υπάρχει.
• Αν ο/η φοιτητής/τρια χρειάζεται βοήθεια στη μετακίνηση, τοποθετούμε το δεξί ή αριστερό μας χέρι στο μπράτσο του/της, περπατάμε μαζί και συμβουλεύουμε για την ανάλογη κίνηση δεξιά ή αριστερά. Πάντοτε ρωτάμε πριν προσφέρουμε βοήθεια.

Φοιτητές/τριες με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ΔΑΦ)

Η ΔΑΦ είναι μια νευροβιολογική αναπτυξιακή διαταραχή που διατηρείται εφ όρου ζωής. Η ΔΑΦ χαρακτηρίζεται από προβλήματα στην κοινωνική επικοινωνία, αλλά και από ιδιαίτερα μοτίβα συμπεριφοράς. Ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων και την έκπτωση στη λειτουργικότητα του ατόμου, η ΔΑΦ διαγιγνώσκεται σε τρία επίπεδα, ξεκινώντας από την πιο ήπια εκδήλωση των συμπτωμάτων και καταλήγοντας στην πιο βαριά και σοβαρή μορφή αυτών.

Εισηγήσεις προς διδάσκοντες/διδάσκουσες

• Η έγκαιρη προειδοποίηση, για τυχόν αλλαγές στο πρόγραμμα ή στις υποχρεώσεις για το μάθημα, θα ήταν βοηθητική καθώς οι φοιτητές/τριες με ΔΑΦ δυσκολεύονται να εξοικειωθούν με οποιεσδήποτε αλλαγές, τις οποίες συνήθως αντιμετωπίζουν με αυξημένο άγχος.
• Θα ήταν βοηθητικό να κατατίθενται τμηματικά οι εκτενείς εργασίες.
• Οι φοιτητές/τριες με ΔΑΦ μπορεί να δυσκολεύονται στην εκφορά του λόγου και να προτιμούν τις γραπτές απ’ ό,τι τις προφορικές εργασίες. Καλό θα ήταν να τους/τις δίνονται περιθώρια επιλογής επ’ αυτού.
• Τα κοινωνικά «ολισθήματα» των φοιτητών/τριών με ΔΑΦ δεν συνιστούν συνήθως αγένεια, αλλά δυσκολία στην επεξεργασία των κοινωνικών συμβάσεων.
• Η συναισθηματική ρύθμιση συνιστά πρόκληση για τους/τις φοιτητές/τριες με ΔΑΦ. Μπορεί να εκδηλώνουν αυξημένο άγχος, θυμό και άλλα συναισθήματα που φαίνονται δυσανάλογα με τις συνθήκες.

Φοιτητές/τριες με κινητική αναπηρία

Η κινητική αναπηρία εκδηλώνεται με διάφορες μορφές. Αυτού του είδους η διαταραχή μπορεί να περιορίζει τη λειτουργία ολόκληρου του σώματος ή κάποιου μέρους του σώματος (άνω άκρα, κάτω άκρα, σπονδυλική στήλη). Μπορεί να είναι προσωρινή ή μόνιμη. Η κινητική αναπηρία μπορεί να οφείλεται σε διάφορες αιτίες, όπως στην εγκεφαλική παράλυση, στην σκλήρυνση κατά πλάκας, σε τραυματισμούς στη σπονδυλική στήλη, σε τραυματισμούς από αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, στη μυϊκή ατροφία.

Δυσκολίες:
Κατά τη μαθησιακή διαδικασία, τα άτομα με κινητικές αναπηρίες μπορεί να δυσκολεύονται:

• Να έχουν πρόσβαση και να χρησιμοποιούν τις εγκαταστάσεις του Πανεπιστημίου
• Να μετακινηθούν γρήγορα από την μια αίθουσα στην άλλη και από κτίριο σε κτίριο
• Να παραμένουν στην ίδια θέση για πολλή ώρα, π.χ. για τους/τις φοιτητές/τριες με διαταραχές στην σπονδυλική στήλη είναι επώδυνη η παραμονή τους στην τάξη για πολλές ώρες
• Να εκτελούν με ακρίβεια δραστηριότητες με τα χέρια τους, π.χ.: για τους φοιτητές με αναπηρίες στα χέρια είναι δύσκολο να κρατάνε σημειώσεις ή να συμμετέχουν πλήρως σε εργαστήρια (δεν είναι σε θέση να εκτελούν πειράματα)
• Θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι το να ζει κανείς με κινητικές αναπηρίες μπορεί να σημαίνει ότι έχει και πρόσθετα προβλήματα, μεταξύ άλλων δυσκολίες στην ομιλία και στην μνήμη, προβλήματα με την απομνημόνευση και την επεξεργασία πληροφοριών, αντιληπτικές δυσκολίες, και, τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, τον πόνο.

Στρατηγικές ενίσχυσης του εκπαιδευτικού έργου

Οι ακόλουθες κατευθυντήριες οδηγίες, αν εφαρμοστούν κατάλληλα και προσαρμοστούν στις ατομικές απαιτήσεις του/της κάθε φοιτητή/τριας, θα βελτιώσουν την ποιότητα της παρεχόμενης εκπαίδευσης σε φοιτητές/τριες με κινητικές αναπηρίες. Προκειμένου να παρέχονται ισότιμες ευκαιρίες στην εκπαίδευση, θα πρέπει να πληρούνται οι παρακάτω προϋποθέσεις:

Όσον αφορά στην οργάνωση του μαθήματος:

• Οι πανεπιστημιακές εγκαταστάσεις θα πρέπει να είναι προσβάσιμες για τους/τις φοιτητές/τριες που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο ή πατερίτσες. Αν δεν υπάρχει
  πρόσβαση, τότε θα πρέπει τα μαθήματα να μεταφέρονται σε αίθουσες όπου μπορεί να πηγαίνει ο/η φοιτητής/τρια για παράδειγμα, θα πρέπει να γίνονται στο ισόγειο.
• Η πρόσβαση στις αίθουσες των μαθημάτων θα πρέπει να είναι εξασφαλισμένη για όλους/ες τους/τις φοιτητές/τριες. Να φροντίζετε τα θρανία και οι καρέκλες, καθώς και όλος ο εξοπλισμός της αίθουσας να είναι έτσι τοποθετημένα στο χώρο, ώστε να μπορούν οι φοιτητές/τριες που χρησιμοποιούν αναπηρικό αμαξίδιο ή πατερίτσες να μπαίνουν μέσα και να κινούνται άνετα και ελεύθερα. Να φροντίζετε να μην είναι βαριές οι πόρτες ή πολύ ψηλό το κατώφλι στην αίθουσα και να μαθαίνετε πόση ώρα χρειάζεται για να φτάσει κανείς στο κτίριο.
• Ο/Η φοιτητής/τρια θα πρέπει να έχει αρκετό χρόνο στη διάθεσή του/της για να μετακινείται από αίθουσα σε αίθουσα ή από κτίριο σε κτίριο.
• Αν ο/η φοιτητής/τρια έχει προβλήματα στην ομιλία, να του/της δίνετε το χρόνο που χρειάζεται για να ολοκληρώσει τη σκέψη του/της με το δικό του/της ρυθμό. Είναι σημαντικό να αφιερώνετε αρκετό χρόνο και να καταβάλλετε αρκετή προσπάθεια για να κατανοήσετε τη δική του συνεισφορά στο μάθημα και να μην ολοκληρώνετε εσείς τη φράση του/της. Αν δεν μπορέσετε να καταλάβετε τι εννοεί, ζητήστε του/της να το επαναλάβει.
• Ένας/Μία φοιτητής/τρια με αναπηρία στα άνω άκρα θα πρέπει να έχει κάποιον/α βοηθό-συνοδό στη διάθεσή του/της για να τον βοηθήσει να κάνει πράγματα που δεν μπορεί από μόνος του/της (π.χ. ένα πείραμα στο εργαστήριο). Να εξασφαλίζετε ότι ο/η βοηθός-συνοδός κινείται κάτω από τις υποδείξεις του/της φοιτητή/τριας και ότι δεν κάνει από μόνος του/της τη δουλειά που πρέπει να κάνει ο/η φοιτητής/τρια ή δεν ερμηνεύει τα αποτελέσματα του πειράματος ο/η ίδιος/α αντί για το/τη φοιτητή/τρια.
• Αν ο/η φοιτητής/τρια δυσκολεύεται να κρατήσει σημειώσεις στο μάθημα, τότε θα πρέπει να του/της επιτρέπετε να το μαγνητοφωνήσει και/ή να του/της δίνετε διδακτικό υλικό πολύ πριν την έναρξη του μαθήματος, για να ενισχύσετε την ενεργό συμμετοχή του/της.

Όσον αφορά στις εξετάσεις και στη βαθμολογία:

Η μορφή των εξετάσεων και των τεστ θα πρέπει να προσαρμόζεται στις ιδιαίτερες απαιτήσεις του/της φοιτητή/τριας και στο είδος της αναπηρίας που έχει. Η μορφή αυτή θα πρέπει να αποφασίζεται πολύ πριν την έναρξη της εξεταστικής και μπορεί να περιλαμβάνει τις ακόλουθες τροποποιήσεις:

• Ένας/Μία φοιτητής/τρια που δυσκολεύεται να γράψει γρήγορα και ευανάγνωστα, θα πρέπει να έχει περισσότερο χρόνο στη διάθεσή του/της, όταν δίνει γραπτές εξετάσεις.
• Ένας/Μία φοιτητής/τρια με διαταραχές στην ομιλία έχει το δικαίωμα να δώσει γραπτές εξετάσεις αντί για προφορικές.

Άλλα θέματα:

• Όταν απευθύνεστε σε ένα/μία φοιτητή/τρια με αναπηρικό αμαξίδιο να στέκεστε με τέτοιον τρόπο, που να διατηρείτε οπτική επαφή μαζί του/της. Να αποφεύγετε να στέκεστε ακριβώς μπροστά του/της ή να τον/την κοιτάτε από ψηλά.
• Να έχετε κατά νου ότι δεν πρέπει ούτε να του/της επιβάλετε τη βοήθειά σας ούτε να σπρώξετε το αμαξίδιο χωρίς τη συναίνεση του ίδιου του ατόμου που το χρησιμοποιεί, διότι μπορεί να νιώσει ότι παραβιάζετε τον προσωπικό του χώρο. Αν νομίζετε ότι η βοήθειά σας είναι απαραίτητη, τότε ρωτήστε το ίδιο το άτομο αν την έχει ανάγκη ή όχι.

Ενδεικτικές Προτάσεις Αξιολόγησης φοιτητών/τριών με Ειδικές Εκπαιδευτικές Ανάγκες ή και Αναπηρία σύμφωνα με την κείμενη νομοθεσία στο πλαίσιο της πρόσβασης υποψηφίων στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση

Α. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Α1. ΕΙΔΙΚΕΣ ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Οι φοιτητές/τριες με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες, όπως δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαριθμησία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία, εξετάζονται προφορικά κατόπιν αίτησής τους. Οι παραπάνω ειδικές μαθησιακές δυσκολίες διερευνώνται και διαπιστώνονται από τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ), τα Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων και από τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα (ΙΠΔ) άλλων Υπουργείων.

Α2. ΑΥΤΙΣΜΟΣ Οι φοιτητές/τριες με δυσκολίες στο φάσμα του αυτισμού εξετάζονται γραπτά ή προφορικά. Για τις περιπτώσεις αυτές απαιτείται γνωμάτευση από τα Κέντρα Εκπαιδευτικής και Συμβουλευτικής Υποστήριξης (ΚΕΣΥ) ή τα ΚΕΔΔΥ ή τα Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων ή τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα (ΙΠΔ) άλλων Υπουργείων, τα οποία γνωματεύουν και εισηγούνται τον τρόπο εξέτασης, ο οποίος μπορεί να είναι προφορικός ή γραπτός.

Όσον αφορά στις γνωματεύσεις των ΚΕΣΥ (πρώην ΚΕΔΔΥ/ΚΔΑΥ) και των ΙΠΔ ισχύει ότι «όλες οι γνωματεύσεις των ΚΕΔΔΥ και των ΙΠΔ για οποιοδήποτε λόγο, έχουν μόνιμη ισχύ» σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 17 του αρ. 28 του Ν. 4186/2013 (ΦΕΚ 193 Α΄/17-9-2013) εφόσον βρίσκονταν σε ισχύ κατά την έναρξη ισχύος του ως άνω Νόμου

Ο σχετικός πίνακας με τα στοιχεία των ΚΕΣΥ ανά περιφέρεια και ο κατάλογος Ιατροπαιδαγωγικών Κέντρων αναγνωρισμένων από το ΥΠΑΙΘ, βρίσκεται αναρτημένος στην επίσημη ιστοσελίδα του ΥΠΑΙΘ https://www.minedu.gov.gr στο σύνδεσμο “Ειδική Αγωγή \ ΚΕΣΥ ΕΔΕΑΥ”.

Α3. ΑΝΑΠΗΡΙΕΣ ΜΟΝΙΜΕΣ ή ΠΡΟΣΩΡΙΝΕΣ Οι φοιτητές/τριες με τις παρακάτω αναπηρίες εξετάζονται προφορικά. Οι αναφερόμενες αναπηρίες πιστοποιούνται σύμφωνα με το ισχύον κάθε φορά σύστημα πιστοποίησης αναπηρίας Υγειονομικής Επιτροπής. Συγκεκριμένα εξετάζονται προφορικά οι φοιτητές/τριες, οι οποίοι/ες αδυνατούν να υποστούν γραπτή εξέταση επειδή: i) είναι τυφλοί, σύμφωνα με το Ν. 958/1979 (ΦΕΚ 191 Α΄) ή έχουν ποσοστό αναπηρίας στην όρασή τους τουλάχιστον 67% ή είναι αμβλύωπες με ποσοστό αναπηρίας στην όρασή τους τουλάχιστον 67% . ii) έχουν κινητική αναπηρία τουλάχιστον 67% μόνιμη ή προσωρινή, που συνδέεται με τα άνω άκρα, iii) πάσχουν από σπαστικότητα των άνω άκρων.
Για τις ανωτέρω αναπηρίες των περιπτώσεων (i), (ii) και (iii) απαιτείται γνωμάτευση Υγειονομικής Επιτροπής του ΚΕΠΑ (Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας) του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης ΕΦΚΑ (πρώην ΙΚΑ-ΕΤΑΜ).

Ενδεικτική διαδικασία προφορικής εξέτασης

Η εξέτασή τους δεν διαφέρει από την εξέταση των υπόλοιπων φοιτητών/τριών που εξετάζονται γραπτά. Έτσι λοιπόν αυτοί/ες εξετάζονται στα ίδια θέματα με το ίδιο πρόγραμμα και την ίδια διάρκεια εξέτασης με αυτούς/ες που εξετάζονται γραπτά.

Ειδικά ως προς την συνολική διάρκεια εξέτασης των εξεταζόμενων προφορικά, πρέπει να διασαφηνιστεί ότι στη συνολική διάρκεια της προφορικής εξέτασης συμπεριλαμβάνεται:

α) ο χρόνος προετοιμασίας και β) ο χρόνος αξιολόγησης-βαθμολόγησης που ξεκινά μετά την παρέλευση του χρόνου προετοιμασίας.

Η επιτροπή έχει την δυνατότητα, εφόσον από την πορεία αξιολόγησης-βαθμολόγησης του/της εξεταζόμενου/ης διαπιστώσει ότι είναι βάσιμο το αίτημά του/της για παράταση του χρόνου αξιολόγησης-βαθμολόγησης, να του/της παρέχει αυτήν την παράταση χρόνου για εύλογο διάστημα (έως 30 λεπτά), η οποία συνδέεται άμεσα με την εξέλιξη της αξιολόγησης-βαθμολόγησης του/της κάθε εξεταζόμενου/ης και την εκτίμηση της επιτροπής.

Διαδικασία εξέτασης

Όσον αφορά στην διαδικασία της εξέτασης:

• οι εξεταζόμενοι/ες φοιτητές/τριες εισέρχονται στις αίθουσες εξέτασης την ίδια ώρα που εισέρχονται και οι λοιποί εξεταζόμενοι/ες,
• χορηγείται το φύλλο εξέτασης (εξεταστικό δοκίμιο) και αναγράφουν τα ατομικά τους στοιχεία (αν αδυνατούν από μόνοι/ες τους βοηθιούνται από τους/τις επιτηρητές/τριες).
• Γίνεται έλεγχος της ταυτοπροσωπίας και της ορθής αναγραφής των ατομικών στοιχείων.

Λήψη θεμάτων

Αμέσως μετά τη λήψη των θεμάτων ο/η διδάσκων/ουσα του συγκεκριμένου μαθήματος) μεριμνά για:
Α) τη διανομή αντίγραφου των θεμάτων σε κάθε εξεταζόμενο,/η οπότε αρχίζει και ο χρόνος έναρξης της εξέτασης.
Β) Ο/Η επιτηρητής/τρια μπορεί να αναγνώσει τα θέματα αν ζητηθεί από τον/την εξεταζόμενο/η.
Γ) Την ευθύνη για την τήρηση της τάξης και της ομαλότητας διεξαγωγής της εξέτασης για όσο χρόνο οι εξεταζόμενοι/ες μελετούν τα θέματα και προετοιμάζονται για να παρουσιαστούν στην επιτροπή έχουν οι επιτηρητές/τριες.

Χρόνος εξέτασης

• Στους/Στις εξεταζόμενους/ες παρέχεται ο χρόνος προετοιμασίας, ο οποίος είναι τουλάχιστον ίσος με το χρόνο δυνατής αποχώρησης και δεν μπορεί να υπερβεί τις τρεις ώρες, προκειμένου να μελετήσουν, να κατανοήσουν τα θέματα και να κρατήσουν, εφόσον το επιθυμούν, σημειώσεις στο τετράδιο τους για να τις χρησιμοποιήσουν, όταν θα προσέλθουν στην επιτροπή προκειμένου να εξεταστούν.
• Όταν είναι έτοιμοι/ες, προσέρχεται ο/η κάθε ένας/μία ξεχωριστά στην αίθουσα, όπου παρευρίσκονται τα μέλη της Επιτροπής Εξέτασης.
• Στην αίθουσα αυτή παρευρίσκονται υποχρεωτικά τα δύο μέλη (ο/η διδάσκων/ουσα που βαθμολογεί και ο/η παρατηρητής/τρια της διαδικασίας) Επίσης στην Επιτροπή μπορεί να παρίσταται και ο/η Σύμβουλος Σπουδών ή ο/η Ψυχολόγος της ΜΥΦΕΟ για την παροχή διευκρινίσεων ή  επεξηγήσεων σε θέματα ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών, την ενημέρωση πριν την παράδοση των θεμάτων για τη φύση των δυσκολιών των φοιτητών/τριών και όποτε άλλοτε ζητηθεί από την επιτροπή. Αυτά τα άτομα δεν μπαίνουν στις αίθουσες αφού δοθούν τα θέματα και σε καμία περίπτωση δεν αναπτύσσουν συζήτηση με τους/τις εξεταζόμενους/ες σχετικά με αυτά και τις απαντήσεις τους. Αν παραστεί ανάγκη οποιασδήποτε εξατομικευμένης βοήθειας (π.χ. να διαβάσει κάποιος ξανά τα θέματα στον/στην εξεταζόμενο/η), οι επιτηρητές/τριες την παρέχουν σύμφωνα με τις οδηγίες που έχουν δοθεί στην αρχική ενημέρωση από τους ειδικούς. Αν ο/η φοιτητής/τρια συνοδεύεται από εθελοντή/τρια υποστήριξης, αυτός/ή μπορεί να παρίσταται κατά την εξέταση, χωρίς όμως να συμμετέχει στη διαδικασία.

Προφορικές ή γραπτές απαντήσεις

Ο/Η εξεταζόμενο/η αναπτύσσει προφορικά τις απαντήσεις του/της στα θέματα, με όποια σειρά επιθυμεί. Κατά τη διάρκεια της ανάπτυξης των απαντήσεών του/της μπορεί να συμβουλεύεται τις σημειώσεις του. Στην περίπτωση που επιθυμεί να απαντήσει γραπτά σε κάποια ερωτήματα, εκφράζει αυτήν την επιθυμία, όταν προσέρχεται ενώπιον της επιτροπής και το δηλώνει εγγράφως στο γραπτό δοκίμιο, ώστε οι σχετικές απαντήσεις να αξιολογηθούν γραπτά και όχι προφορικά. Η γραπτή δήλωση υπογράφεται και από τα μέλη της επιτροπής.

Διαδικασία βαθμολόγησης

Όταν ολοκληρώσει την εξέτασή του/της παραδίδει το φύλλο εξέτασης στον/στην διδάσκων/ουσα και αποχωρεί από την αίθουσα. Ο/Η διδάσκων/ουσα αναγράφει το συνολικό βαθμό και την αναλυτική βαθμολογία που έδωσε στον/στη φοιτητή/τρια και υπογράφει στις οικείες θέσεις, αμέσως και πριν από την είσοδο άλλου/ης εξεταζόμενου/ης.

Β. ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΑΠΑΙΤΟΥΝΤΑΙ ΓΝΩΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΓΡΑΠΤΗ ΕΞΕΤΑΣΗ

Οι υποψήφιοι/ες που παρουσιάζουν σοβαρά προβλήματα ακοής (κωφοί, βαρήκοοι) σε ποσοστό 67% και πάνω και όσοι παρουσιάζουν προβλήματα λόγου και ομιλίας (δυσαρθρία, τραυλισμό) καθώς και προβλήματα επιληψίας, εξετάζονται γραπτά. Για τα προβλήματα ακοής (κωφοί, βαρήκοοι) σε ποσοστό 67% και πάνω καθώς και για τα προβλήματα επιληψίας απαιτείται γνωμάτευση από τις Υγειονομικές Επιτροπές του ΚΕΠΑ (Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας) του ΕΦΚΑ και για τα προβλήματα λόγου και ομιλίας (δυσαρθρία, τραυλισμός) απαιτείται γνωμάτευση από τα ΚΕΣΥ. Επίσης γραπτά εξετάζονται οι υποψήφιοι/ες με φάσμα αυτισμού για τους οποίους τα ΚΕΣΥ (πρώην ΚΕΔΔΥ), τα Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων και τα Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα άλλων Υπουργείων έχουν γνωματεύσει και εισηγηθεί τον γραπτό τρόπο εξέτασης.

Γενικές επισημάνσεις

Οι φοιτητές/τριες με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες πρέπει κατά τη διάρκεια της εξέτασης να αντιμετωπίζονται με τέτοιο τρόπο, ώστε να είναι σε καλή ψυχολογική κατάσταση και να αποδώσουν σύμφωνα με τις γνώσεις και τις ικανότητές τους.

Η αξιολόγηση με προφορικές δοκιμασίες συνιστά μια διαφοροποιημένη προσέγγιση που απορρέει από τις διαφοροποιημένες διδακτικές πρακτικές που έχουν εφαρμοστεί προκειμένου να υποστηρίξουν φοιτητές/τριες με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.

Πρόκειται για φοιτητές/τριες ικανούς/ές να παρακολουθήσουν το πλήρες Πρόγραμμα Σπουδών της τμήματος τους και εμποδίζονται από δυσκολίες στη διαχείριση του χρόνου, του γραπτού λόγου και στην απόδοση των γνώσεών τους με τους κοινούς τρόπους εξέτασης.

Η προφορική διαδικασία εξέτασης των φοιτητών/τριών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δίνει την ευκαιρία στους/στις φοιτητές/τριες να αποδώσουν σύμφωνα με τις γνώσεις τους και την προσπάθειά τους.

Εξέταση φοιτητών/τριών με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος

Α) Όσον αφορά τους/τις φοιτητές/τριες με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος (Δ.Α.Φ.) προτείνονται τα εξής:

Κατά την αξιολόγηση των φοιτητών/τριών με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος επιτρέπονται οι ρουτίνες που επιθυμούν και δεν παραβιάζουν τους γενικούς κανονισμούς (π.χ. ένα συγκεκριμένο αντικείμενο πάνω στο θρανίο ή μια συγκεκριμένη θέση σε σχέση με το φωτισμό κλπ.).

Επίσης φροντίζουμε για την αποφυγή ερεθισμάτων που παρενοχλούν τους/τις φοιτητές/τριες με Δ.Α.Φ. να συγκεντρωθούν και αφορούν στην ιδιαίτερη λειτουργικότητά τους ως προς τις αισθήσεις τους (θόρυβοι ή συζητήσεις στο φόντο της αίθουσας, αποφυγή βλεμματικής επαφής, μεταβολές του φωτισμού κλπ.).

Κατά την αξιολόγηση-βαθμολόγηση οι φοιτητές/τριες με Διαταραχές Αυτιστικού Φάσματος έχουν ανάγκη από πολύ συγκεκριμένες και προβλέψιμες διαδικασίες οι οποίες βοηθούν στη μέγιστη απόδοσή τους (π.χ. μπορεί να ζητήσουν να σταθούν όρθιοι/ες ή να καθίσουν πιο πλάγια, μπορεί να αποδιοργανώνονται από το επίμονο βλέμμα, μπορεί να χρειάζονται να συμβουλεύονται το γραπτό τους).

Οι ερωτήσεις που απευθύνονται από τον/τη βαθμολογητή/τρια χρειάζεται να είναι σύντομες και συγκεκριμένες, να δίνονται κατά μικρότερες περιόδους και να αποφεύγονται οι γενικού τύπου ερωτήσεις-παρατηρήσεις. Χρειάζεται να απευθύνονται παραινετικές ερωτήσεις, σε κάθε φάση της αξιολόγησης-βαθμολόγησης και να μεσολαβεί μικρός χρόνος αναμονής ή σιωπής προκειμένου ο/η φοιτητής/τρια να απαντήσει.

Οι φοιτητές/τριες με Δ.Α.Φ. δύναται να συνοδεύονται από Εθελοντή/τρια Στήριξης στην αξιολόγηση-βαθμολόγηση, ώστε να επιτυγχάνουν την εξοικείωση που χρειάζονται. Οι εθελοντές/τριες δεν παρεμβαίνουν, δεν εξηγούν, δεν βοηθούν τον/την εξεταζόμενο/η, αλλά μπορούν να υποστηρίζουν τον/την φοιτητή/τρια με τις μη λεκτικές παραινέσεις και τους οπτικούς δείκτες που έχουν καθιερώσει μεταξύ τους προκειμένου να επιτυγχάνεται η συνεργασία.

Μαθητές με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες

Β) Όσον αφορά τους/τις μαθητές/τριες με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες (Ε.Μ.Δ.) προτείνονται τα εξής:

Οι φοιτητές/τριες με ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (δυσλεξία, δυσγραφία, δυσαναγνωσία, δυσορθογραφία, δυσαριθμησία) αντιμετωπίζουν κυρίως δυσκολίες στη διαχείριση του γραπτού λόγου και στην αυθόρμητη παραγωγή γραπτού και ρέοντος λόγου (π.χ. δυσκολίες στην ανάγνωση μεγάλων κειμένων, ασυνέπειες ως προς την ορθή γραφή και τη σύνταξη αγνόηση των συμβόλων τονισμού και στίξης, κλπ). Για τον λόγο αυτό άλλωστε αξιολογούνται με προφορικές δοκιμασίες.

́Έχουν βέβαια το δικαίωμα κατά το στάδιο της προετοιμασίας του θέματος να χρησιμοποιούν πρόχειρο, όπου θα καταγράφουν τις σκέψεις τους και στη συνέχεια να αναπτύσσουν προφορικά τις απαντήσεις τους. Επίσης δικαιούνται στην περίπτωση που επιθυμούν να απαντήσουν γραπτά σε κάποια ερωτήματα, αυτά να αξιολογούνται κατά τη βαθμολόγηση.

Συχνά συνεμφανίζουν δυσκολίες στην Συγκέντρωση και στην Επικέντρωση Προσοχής και απορροφούνται από τους θορύβους του «φόντου» (συζητήσεις στον διάδρομο, θορυβώδης κινητικότητα κ.λπ.). Οι επιτηρητές/τριες προτείνεται να βοηθούν τους/τις φοιτητές/τριες με παραινέσεις ως προς τη συγκέντρωση και ως προς την τήρηση του χρόνου και να εξασφαλίζουν την αδιατάρακτη ροή της διαδικασίας.

Αξιολόγηση μαθημάτων θετικών επιστημών

Κατά την αξιολόγηση-βαθμολόγηση των μαθημάτων των θετικών επιστημών καταβάλλεται προσπάθεια να αξιολογηθούν οι γνώσεις, η ανάπτυξη σκεπτικού και στρατηγικής επίλυσης των προβλημάτων πέραν των υπολογιστικών και διαχειριστικών δυσκολιών (π.χ. αναριθμητισμό) που άλλωστε συνιστούν μέρος των δυσκολιών των φοιτητών/τριών με Ε.Μ.Δ. Οι φοιτητές/τριες, που αντιμετωπίζουν Ε.Μ.Δ. του τύπου δυσαριθμησίας, αστοχούν πολλές φορές στη χρήση των συμβόλων και των προσήμων. Προκειμένου να μην καταναλώσουν όλο τον χρόνο τους στη λάθος κατεύθυνση μπορεί να υποδειχθεί με μια γενική παραίνεση να προσέξουν τα σύμβολα και τα πρόσημα.

Γραφική παράσταση- σχεδίαση

Αν στην απάντηση κάποιου θέματος απαιτείται γραφική παράσταση και ο/η φοιτητής/τρια αδυνατεί να γράψει, ο/η εξεταστής/τρια μπορεί να σχεδιάσει τη γραφική παράσταση καθ’ υπόδειξη του/της εξεταζόμενου/ης.

Όταν ο/η εξεταζόμενος/η καλείται να απαντήσει σε Θεωρητικά θέματα όπως είναι η Ιστορία κ.λπ., εφόσον ο/η εξεταστής/στρια διαπιστώνει ότι ο/η εξεταζόμενος/η αδυνατεί να αποδώσει το εξεταζόμενο αντικείμενο με συνεχή λόγο, μπορεί να τον/την εξετάσει με την υποβολή ερωτήσεων, οι οποίες θα τον/την διευκολύνουν στη διατύπωση των γνώσεων, αλλά δεν θα πρέπει να είναι τέτοιας μορφής που θα υποδεικνύουν την απάντηση.

Αν κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας των θεμάτων ή κατά τη διάρκεια της εξέτασης ο/η εξεταζόμενος/η ζητήσει την ανάγνωση κάποιου θέματος, τότε ο/η επιτηρητής/τρια ή ο/η εξεταστής/τρια αντίστοιχα θα μπορούσε να επαναλάβει άλλη μία φορά την ανάγνωση κάποιου θέματος.

Ορθογραφικά λάθη, δυσλεξία, δυσορθογραφία

Στην περίπτωση των φοιτητών/τριών με δυσλεξία ή δυσορθογραφία και εκτός από την περίπτωση των ασκήσεων γραμματικής, δεν λαμβάνονται υπόψη τα ορθογραφικά λάθη.

Επισήμανση

Επισημαίνεται ότι η ιδιαίτερη μεταχείριση των εξεταζόμενων δε συνιστά σε καμία περίπτωση επιεική αξιολόγηση ή άλλης μορφής ιδιαίτερη μεταχείριση, αλλά σκοπεύει μόνο στην παροχή της δυνατότητας να εξωτερικεύσουν τις γνώσεις, τις οποίες λόγω της δυσκολίας τους αδυνατούν να εξωτερικεύσουν με το γραπτό λόγο. Είναι αυτονόητο ότι, όλοι/ες οι συμμετέχοντες/ουσες στην επιτροπή εξέτασης των φοιτητών/τριών με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες δεν επιτρέπεται να συμπεριφέρονται περιφρονητικά ή απαξιωτικά έναντι των εξεταζόμενων.

---

Επεξεργασία υλικού:
Στεργιανή Γκιαούρη
Επίκουρη Καθηγήτρια Σχολικής Ψυχολογίας, ΠΤΔΕ, ΠΔΜ